از: علی رمضانی

چکیده:

با توجه به رشد روزافزون بحرانهای طبیعی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که ناشی از مسائل جوی و زیست محیطی یا چالشهای سیاسی دولتها و بحرانهای مالی جهانی می­باشد و از سوی دیگر رشد روزافزون امکانات و سرمایه­های انسانی می­طلبد که برای مدیریت بحرانها و حفظ سرمایه­های انسانی و اجتماعی از روشهای نوین مدیریت بهره­مند شویم.

با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات که رویکردهای جدیدی را در بحث مدیریت باز کرده است و تاثیر شگرفی را در حوزه­ی مدیریت گذاشته است در این مقاله سعی شده است با توجه به مطالعات قبلی , روشهای جدید بهمراه نمونه­های عملی از کاربرد ICT ارائه داده و در پایان پیشنهاداتی را برای دست اندرکاران مدیریت بحران کشور طرح نماید.

کلمات کلیدی:فناوری اطلاعات و ارتباطات،سیستم های اطلاعاتی،سیستم اطلاعات جغرافیایی،سیستمهای خبره،مدیریت بحران،بحران،

مقدمه:

بروز حوادث شغلی، حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی، حوادث سیاسی و اجتماعی و حوادث اقتصادی در تمام کشورهای جهان همراه با صدمات انسانی و خسارتهای مالی فراوان است اما در کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه مانند کشور ما این موضوع از جنبه­های مختلف حائز اهمیت می­باشد. از لحاظ حوادث طبیعی ایران در شمار 10  کشور اول حادثه خیز جهان است و از لحاظ موقعیت سیاسی استراتژی، ایران در منطقه حساسی واقع شده است که بحرانهای فراوانی را داشته است و از لحاظ اقتصادی هم باتوجه به فضای رقابتی شدید اقتصادی دنیا و همچنین تحریم های اقتصادی، کشور ما از نظر مدیریت بحران نیازمند مطالعات و تلاشهای عملی و اجرایی فراوانی است که باید از کلیه ابزارهای جدید و استانداردهای بین المللی در مدیریت بحران مدد جست که در این مقاله سعی شده است به برخی از این ابزارها و استانداردها خصوصاً ابزار مناسب ارتباطات و فناوری اطلاعات بپردازد.

تعریف بحران:

از بحران تعاریف مختلفی شده است که در این مقاله به برخی از آنها اشاره می­شود:

لاری اسمیت رئیس موسسه بحران مستقر در کنتاکی تعریفی نه چندان دقیق ارائه کرده است:

«یک اغتشاش عمده از سازمان که دارای پوشش خبری گسترده­ای بشود، کنجکاوی مردم درباره این موضوع بر فعالیتهای عادی اثر خواهد گذاشت و نیز می­تواند اثر سیاسی، قانونی، مالی و دولتی بر سازمان بگذارد. «گاتر چاک، جک، مدیریت بحران در بخشهای خصوصی و دولتی، دکتر علی پارسائیان , صفحه 6 »

«بحران به حوادثی اطلاق می­شود که در اثر رخداد و عملکردهای طبیعی و انسانی بطور ناگهانی بوجود می­آید و سختی و مشکلاتی را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل می­کند و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، فوری و فوق العاده دارد »

بحران از ریشه یونانی Krisis به معنی تصمیم عاجل می­آید. بحران یعنی یک آشفتگی یا پریشانی و یا اختلال فیزیکی و روانی ناگهانی و شدید که روند و سیر شرایط عادی را به هم می­ریزد (Lerouss, 2003,P.386)

« بحران یعنی خروج از تعادل که اگر به آن توجهی نشود منجر به خروج از عدالت می­شود » (تقی­زاده، 1383، ص 6)

انواع بحران:

بحرانها انواع مختلفی دارند، از نظر اهمیت، بحرانها را می­توان به صورت زیر طبقه­بندی نمود:

1- بحرانهای ناشی از حوادث و سوانح طبیعی

فجایع طبیعی مثل زمین لرزه، گردباد، آتشفشان و غیره که اغلب اجتناب ناپذیر هستند.

2-بحرانهای غیرطبیعی

 بحرانهایی هستند که بر اثر عوامل غیرطبیعی ایجاد می­شوند که خود به انواع مختلفی تقسیم­بندی می­شوند.

الف- بحرانهای اجتماعی و فرهنگی مثل مهاجرتهای بی­رویه، آشوبهای اجتماعی، خشونت در محیط کار، اعتیاد و فساد مالی

ب- بحرانهای اقتصادی، مالی که در اثر اختلال در نظامهای مالی، کاهش ارزش پول، کاهش ارزش سهام در بورس، اختلال و ورشکستگی، عدم تحقق درآمدها، افزایش غیرمترقبه هزینه­ها و ... بوجود می­آید.

ج- بحرانهای امنیتی مثل خرابکاری، بمب­گذاری، آدم ربایی، گروگانگیری، قاچاق مواد مخدر، جاسوسی و تروریسم می­باشد.

د- بحرانهای اطلاعاتی: بحرانهایی هستند که در اثر اختلال در طراحی، تجهیزات و کارکرد نظامهای حفاظتی، اطلاعاتی، امنیتی و رایانه­ای در سازمان­ها و جوامع رخ می­دهد و موجب آشفتگی می­شود از قبیل تقلب و دسترسی غیرمجاز، استراق سمع در خطوط مخابراتی و اطلاعاتی، افشای غیرمجاز اطلاعات، ناکارآمدی سخت افزارها و نرم افزارها، مفقود شدن داده­ها و عدم تبادل و انتقال اطلاعات.

ه- بحرانهای زیست محیطی مثل آلودگی هوا، انفجارهای هسته­ای، از بین رفتن منابع طبیعی، از بین رفتن دریاچه­ها و آلوده سازی منابع حیاتی

و- بحرانهای انسانی که در اثر اختلال در کارکرد منابع انسانی رخ می­دهد و موجب آشفتگی اساسی می­شود.

مدیریت بحران:

تعریف مدیریت بحران: «فرآیند برنامه­ریزی مقامات مسئول است که با مشاهده و تجزیه و تحلیل به صورت یکپارچه، جامع و هماهنگ با استفاده از ابزارهای موجود تلاش می­کند از بحرانها پیشگیری کنند و یا در صورت بروز آنها در جهت کاهش آثار، آمادگی لازم، امداد رسانی سریع و بهبود اوضاع تا رسیدن به سطح وضعیت عادی تلاش کنند .

و یا در صنعت آمادگی در برابر وضعیتهای اضطراری و مخاطره آمیز که نیاز به مدیریت خاص تمرکز یافته­ای بنام مدیریت بحران دارد که جهت تهیه و تدوین اهداف، سیاستها، خط­مشی­ها، راهبردها و راهکارهای اجرایی با شرایط موجود در هر واحد صنعتی مطابقت داشته باشد»

 ( مدیریت بحران، ایمن­سازی صنایع و معادن؛ طوسی، محمدرضا , صفحه 14 )

ریمون آرون محقق فرانسوی در این رابطه می­گوید «هنوز بدقت ثابت نشده است که وضعیتهای بحرانی جملگی شبیه هم هستند. ممکن است هر بحرانی در نوع خود بی­همتا باشد یا اگر ترجیح می­دهید هر بحرانی داستان ویژه خود را دارد. (Aron, 1967, p,188)

عدم تشابهات بنیادین بحرانها , مدیریت بحران را بسیار مشکل و منحصر بفرد مطرح می­کند که بایستی به صورت مجزا مورد مطالعه قرار گرفته و راههای مبارزه با آن بررسی شود.

مدیریت بحران در واقع به مجموعه­ای از مهارتها و یا فرایند تحقیق گفته می­شود که در هنگام وقوع مخاطرات غیر متعارف و یا وضعیت مشکل بکار گرفته می­شوند (Longman, 2003, P,322)

به عبارت دیگر مدیریت بحران به مجموعه طرحها و روشهای پیشرفته و خاصی گفته می­شود که جهت پیشگیری و مهار بحران­ها مورد استفاده قرار می­گیرند. (Nudell,1988, P.14)

بطور خلاصه اهداف مدیریت بحران عبارتند از:

الف- پیش­بینی بحرانها و مخاطرات

ب- پیش­گیری بحران

ج- مهار بحران

د- بازگرداندن شرایط به وضعیت عادی

استانداردهای بین المللی و مدیریت بحران:

در سازمانهای جهانی مرتبط مدیریت بحران , استانداردهایی را تدوین نموده­اند که به برخی از آنان در ذیل اشاره می­شود:

1-سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست     HSE- MS

2- استاندارد 7-4-4/ ISO 14001 : آمادگی و واکنش در وضعیتهای اضطراری

3- استاندارد 7-4-4/ OHSAS 18001 : آمادگی و واکنش در وضعیتهای اضطراری

4- استاندارد  1-5-3-4-/AS 4804 : طرحهای شرایط اضطراری یا بلایای طبیعی

(برگرفته از کتاب مدیریت بحران – دکتر طوسی- صفحه 21 )

تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت بحران:

برای اینکه مدیران و متخصصان مدیریت بحران بتوانند اهداف فوق را محقق نمایند قبل از هر چیز نیازمند یکسری چک لیستها، ابزارها و امکانات متنوع هستند که حیاتی­ترین آنها دسترسی به اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی و ارتباطی پایدار، به­روز، جامع، دقیق و یکپارچه هستند که بتوانند بلادرنگ و به موقع در تمام مراحل مدیریت بحران از آنها بهره­مند شوند که در سطور بعدی به معرفی و اهمیت نقشهای برخی از آنها اشاره می­شود.

-سیستمهای اطلاعاتی

رشد روزافزون رایانه و فناوریهای ارتباطی بطور قابل توجهی پتانسیل خروجیهای پژوهشی را افزایش داده است. تلفیق محاسبات ابزارگرا و سامانه­های ارتباطی مناسب­ترین رهیافت تقویت همکاری دانشی است که خود نیازمند زیرساخت اطلاعاتی مناسب می­باشد.

سیستمهای اطلاعاتی به مجموعه­ای از سخت­افزارها، نرم­افزارها و تکنولوژیهای وابسته و منابع مختلف اطلاق می­شود که با یکدیگر متشکل، سازماندهی و یکپارچه شده، و زمینه جمع­آوری، ذخیره­سازی، پردازش، تولید و تبادل اطلاعات را به صورت مکانیزه فراهم می­نمایند و محصول نهایی این سیستم­ها اطلاعات و دانش لازم جهت برنامه­ریزی و مدیریت می­باشد.

سیستم­های اطلاعاتی از نظر کاربرد ماهیتهای مختلفی دارند بعضی از این سیستمها پشتیبان تصمیم هستند [1](DSS) و بعضی پشتیبان عملیات (OSS)، تعدادی از IS ها در پردازش اطلاعات نقش دارند (PSS)[2] و تعدادی دیگر پشتیبان ارتباطات (CSS)[3] هستند.

سیستمهای اطلاعاتی کاربردی ,که در یک مدیریت بحران نقش مهمی را ایفا می­کنند عبارتند از:

الف: سیستمهای اطلاعات مدیریتی (MIS)[4] که خود دارای انواع گوناگونی هستند همچون سیستم اطلاعات اجرایی [5](EIS)- سیستم اطلاعات استراتژیک (SIS)[6] – سیستم اطلاعات پشتیبان تصمیم (DSS)[7]-سیستمهای خبره (ES)[8]    - سیستمهای پردازش تبادلات (TPS)[9]

ب- سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS)که عمدتاً اطلاعات جغرافیایی را به صورت کمی و گرافیکی ذخیره­سازی نموده و امکان بازیابی آنها را به صورت اتوماتیک در اسرع وقت فراهم می­کند (O^,Brien , 2003 , P.359) اطلاعاتی همچون نقشه­ها، مختصات جغرافیایی منابع طبیعی، تاسیسات مختلف شهری و زیرزمینی مثل شبکه­های آب، برق، مخابرات، جاده­ها و غیره

ج- سیستمهای اطلاعات اسنادی (DIS)[10]: این سیستمها کلیه داده­های اسنادی و اداری را به صورت بانکهای اطلاعات منسجم و یکپارچه سازماندهی و ذخیره­سازی نموده تا در موقع لزوم در اختیار قرار دهند.

اطلاعاتی همچون بخشنامه­ها، مکاتبات اداری، بایگانی، قوانین، قراردادها، گزارشها، آئین­نامه­ها، اسناد علمی، نتایج تحقیقات و غیره را شامل می­شوند.

د- سیستمهای اطلاعات ارتباطی (CIS)[11]: در هنگام مدیریت بحران مهمترین عاملی که موفقیت اجزای طرحهای عملیاتی را تضمین می­کند ارتباطات صحیح، مشارکت، هماهنگی و یکپارچگی کلیه عناصری است که به نحوی از انحاء در سرنوشت بحران نقش دارند.

CIS ها در اطلاع رسانی، بسیج  و سازماندهی عوامل خصوصاً مردم، جنگهای اطلاعاتی، پیشگیری از شایعات و ایجاد محیط و جوی آرام کاربرد بسیار گسترده ومهمی دارند.

امروزه بانکهای اطلاعاتی بسیار پیشرفته و توانمند با استفاده از ابزارهایی همچون هوش مصنوعی، داده کاوی، سیستمهای خبره  و غیره که به برخی از آنها در فوق اشاره شد قادرند که ضمن ذخیره سازی حجم عظیمی از اطلاعات آنها را طبقه­بندی و پردازش نمایند و بوسیله آنها کلیه علائم، نشانه­ها، خصوصیات و تبعات مجموعه گسترده­ای از حوادث و رویدادهای مختلف را به صورت گزارشات جامع، دقیق و تفکیک شده طبقه بندی و ذخیره­سازی نموده و در کمترین زمان از راه دور و نزدیک در اختیار مدیران قرار می دهند مانند بانک اطلاعاتی مرکز زلزله شناسی ژاپن.

«سیستمهای خبره دارای یک پایگاه اطلاعاتی بسیار گسترده و یک برنامه استنتاجی هوشمند می­باشند که به مجرد دریافت اولین نشانه­ها، شرایط را سنجیده با اطلاعات قبلی مقایسه نموده و به این طریق نشانه­ها را تجزیه و تحلیل کرده و در بسیاری از موارد پیش­بینی­ها و راه­حلهای مناسب را ارائه می­دهند» (محمودی،سید محمد؛ فرهنگ مدیریت ، سال اول، شماره چهارم، پائیز و زمستان 1381؛ صفحه 59-92).

کاربرد دیگر سیستمهای اطلاعاتی , مدل سازی حوادث و شبیه­سازی آنها می­باشد که با استفاده از آنها امکان پیش­بینی حوادث و بررسی تبعات آنها امکان­پذیر می­گردد چون در بسیاری از موارد رویدادها و اتفاقات, معلول تعامل صدها متغیر و فاکتور می­باشد که بهترین ابزار تحلیل و پیش­بینی ,سیستمهای پردازش تبادلات (TPS) می­باشند که قادرند به صورت خودکار و هوشمندانه هزاران متغیر (علت و معلول) را با هم مقایسه کرده و با محاسبات دقیق یک تصویر و برداشت کلی بدست داده که کمک موثری به تحلیل­گران خواهد بود.

 یا بطور مثال سیستمهای هشدار دهنده که بموقع علائم و نشانه­ها و مخاطرات را دریافت و ارزیابی نموده و هشدارهای لازم را می­دهند. GISها می­توانند حاوی میلیون­ها نقشه جغرافیایی در مورد مناطق احتمالی زلزله، سیل، آتشفشان، گردباد و طوفان باشند که بصورت دینامیک دائما در حال ثبت رویدادهای جغرافیایی بوده و ابزار مناسبی برای پیش­بینی هستند و با استفاده از شبیه­سازی بحرانها نشانه­ها و علائم یک بحران وتقعی که قبلا اتفاق افتاده است کدبندی شده، آثار و تبعات بحران شناسایی و در بانک اطلاعاتی ذخیره می­شود و سپس با استفاده از یک مدل الگوریتمی کلیه­ی تغییرها، فرآیندها و عملیات انجام شده بصورت یک سناریوی مجازی مجسم و بازسازی می­شود.

فرآیند برنامه­ریزی مدیریت بحران و نقش فناوری اطلاعات در آن:

1-ایجاد هماهنگی و یکپارچه سازی کلیه سازمانها و نهادهایی که بنحوی از انحاءا در اجرای مدیریت بحران نقش خواهند داشت.

2- جمع­آوری، سازماندهی و تحلیل اطلاعات در مورد سوابق کامل بحرانهای قبلی، تحلیل و ارزیابی بحرانها، تجربیات کسب شده، بررسی و ریسکهای احتمال و شیوه­های مبارزاتی احتمالی، مطالعه شرایط از هر نظر، که ستاد مبارزه با بحران باید اطلاعات خود را در قالب سیستمهای اطلاعاتی منسجم به شکل بانکهای اطلاعاتی یکپارچه و شبکه­ای سازماندهی و ذخیره­سازی ­کند.

در مورد بحرانهایی که احتمال وقوع آنها زیاد است ستاد مبارزه با بحران موظف است با استفاده از  GIS, GPS, ES وOIS کلیه نشانه­ها و علائم اولیه بحرانها را شناسایی، ارزیابی و تجزیه تحلیل نمایند.

3- تعیین و تدوین خط­مشی­ها، استراتژی­ها، برنامه­ها و طرحهای جامع مدیریت بحران

4- سازماندهی و توزیع منابع انسانی و مادی

فرآیند مهار بحران و بازگشت به وضعیت عادی:

1-کنترل و نظارت عملیات : با استفاده از ICT و سیستمهای هم­اندیشی از راه دور(Teleconferen cing) می­توان از هر نقطه­ای بحران را مدیریت و کنترل نموده و در هر لحظه­ای تصمیمات جدیدی را اتخاذ کرد.

2- پیشگیری از سوء استفاده­های قانونی:

می­توان با استفاده از سیستمهای اطلاعاتی اسناد اداری (DIS) و GIS جلوی این معضل را گرفت.

3- امداد و نجات:

می­توان با استفاده از سیستمهای اطلاعاتی پیشرفته چونTPS ها  کلیه اطلاعات پشتیبانی از مهار بحران را ذخیره و تجزیه و تحلیل نموده و به عنوان چراغ راهنمای امداد رسانی و نجات مورد استفاده قرار گیرند.

مولفه­های سیستمهای سامانه تصمیم­گیری مدیریت بحران :

1-زیرساخت ارتباطی مانند ماهواره­ها، شبکه­های اختصاصی مجازی و ...

2- پایگاه داده یا سامانه مدیریت پایگاه داده (DBMS)

3- سامانه جمع­آوری و نمایش اطلاعات مثل تلفنهای همراه، رایانه­های جیبی و شخصی

4- سامانه پردازش و یکسان سازی ماننده تکنولوژی XML

معرفی نرم­افزارهای سیستمهای مدیریت بحران

1-نرم­افزار SAHANA

این نرم­افزار از جمله نرم­افزارهایی است که بطور رایگان در اختیار قرار دارند و همه نه تنها می­توانند از آن استفاده کرده بلکه می­توانند آن را توسعه داده و بهبود بخشند. این نرم­افزار تحت وب طراحی شده است و هدف آن ارایه امکانات اطلاعاتی به مدیران بحران در سطوح و فعالیتهای مختلف است تا به کمک آن بتوان بخشی از مسائل مربوط به عدم هماهنگی هایی که در هنگام بحران وجود دارد را حل نمود.

مهمترین مواردی که در این نرم­افزار سیستم اطلاعاتی می­توان یافت مربوط به :

مدیریت مفقودین، مجروحین، آسیب دیدگان، افراد داوطلب، اسکان­های موقت، کمکهای مردمی و مانند آنها.

 این نرم­افزار تاکنون در بحرانهای زیر مورد استفاده قرار گرفته است:

-سونامی در سریلانکا در سال 2005

- زلزله پاکستان در سال 2005

- زمین لرزه سال 2006 در فیلیپین

- زلزله جاوا در اندونزی در سال 2006

این نرم­افزار را می­توان به صورت رایگان از سایت زیر دریافت نمود http://WWW.sahana.IK/node/11

2- نرم افزار E-team

ساختار این نرم افزار بر مبنای فازهای چهارگانه مدیریت بحران است و امکان مدیریت و برنامه­ریزی کلیه فازها را فراهم می­نماید.

-قبل از وقوع بحران: برنامه­های آمادگی و پیشگیری و تنظیم اطلاعات و تمرین­ها

- هنگام وقوع بحران: مقابله و مدیریت از نظر آگاهی از شرایط موجود، دسترسی و جمع­آوری اطلاعات کلیدی، ارزیابی خسارات و تلفات، اطلاع­رسانی و فراخوانی نیروهای انسانی مورد نیاز.

- بازسازی

- بازگشت به حالت عادی

ابزارهای موجود این نرم­افزار: گزارش و ردگیری سوانح، گزارش وضعیت لحظه به لحظه سانحه، مرکز اطلاع رسانی و مخابرات، مدیریت منابع و امکانات، برنامه­ریزی، گزارش­گیری در مورد زیرساختهای حیاتی، مدیریت نیروی انسانی , جمع­آوری و توزیع اطلاعات حساس، مدیریت بازسازی

این نرم­افزار تاکنون در بحرانهای زیر مورد استفاده قرار گرفته است:

-واقعه­ی 11 سپتامبر در نیویورک

- طوفان­های چارلی، ایوان، فرنسیس، سونامی در آسیا، خاموشی تابستان 2003، آتش­سوزی جنگلها در آریزونای آمریکا

برای اطلاعات بیشتر در مورد این نرم­افزار به سایت زیر مراجعه نمایید:

http://WWW.eteam.com/index.html

بازیهای رایانه­ای مرتبط با مدیریت بحران

اخیرا دفتر استراتژی بین­المللی کاهش خطرات طبیعی بحرانهای سازمان ملل (ISNDR) بازی کامپیوتری را طراحی و در اینترنت قرار داده است که علاقمندان می­توانند آن را بصورت آنلاین بازی نموده و در عین حال که تفریح می­کنند با خطرات و همچنین نحوه مدیریت آنها نیز آشنا شوند.

این بازی مبتنی بر سناریوهای مختلف است که هرکدام از آنها 10 تا 20 دقیقه طول می­کشد گروه هدف این بازی بچه­های بین 9 تا 16 سال است ولی هرکس می­تواند از آن بهره ببرد.این بازی به بچه­ها نحوه ساختن روستاها و شهرهای مقاوم در برابر انواع مخاطرات طبیعی مانند سیل، زلزله، سونامی و غیره را یاد میدهند.شما می­توانید به این بازی از طریق وب سایت www.stopdisastergame.org دسترسی پیدا کنید.

مطالب فوق از مجله اینترنتی مدیریت بحران و سوانح برداشته شده است و آدرس آن

http://www.disasterman.blogfa.com/post-30.aspx

http://mojepishro.net

جمع­بندی و پیشنهادات:

باتوجه به مطالب فوق ملاحظه شد که سیستمهای اطلاعاتی و ارتباطی به چه میزان می توانند در کلیه­ی مراحل فرایند مدیریت بحران نقش سازنده ایفا نماید بر این اساس پیشنهاد می­گردد دست­اندکاران مدیریت بحران کشور خصوصا وزارت کشور و سازمان مدیریت بحران کشور و استانداریها نسبت به موارد ذیل اقدام نمایند.

1-توسعه زیرساختهای ارتباطی استانها به روشهای گوناگون و متنوع اعم از ماهواره ها,فیبر نوری ,فرکانسهای رادیویی

2- تهیه سیستمها و بانکهای اطلاعاتی جامع , یکپارچه ,بهنگام و دقیق از کلیه موارد و مسائل با ستاد مدیریت بحران استانها و کشور

3- راه­اندازی مراکز امن داده  در چندین منطقه از کشور و نگهداری اطلاعات مهم مردم استانهای کشور در این مراکزبصورت دیجیتالی

4- ایجاد اتاق مدیریت بحران بصورت کاملا مکانیزه و امن و چند رسانه ای با امکانات ارتباطی مختلف در استانها

5- تهیه و تولید نرم­افزارهای کاربردی مرتبط با سیستم مدیریت بحران که در قبل به آن اشاره گردید.

6- تدوین دوره­­های آموزش عمومی و تخصصی ویژه اعضای ستاد مدیریت بحران استانها، دستگاههای اجرایی مرتبط و اقشار مختلف مردم جهت استفاده ازنرم­افزارها, سخت افزارهای آموزشی مرتبط

7- تهیه و تولید بازیهای رایانه­ای مرتبط با بحرانهای مختلف به شکل بومی شده و در سطوح متفاوت و در اختیار گذاشتن آنها در بین دانش­آموزان، دانشجویان، مدیران و ...

8- تهیه نرم­افزارهای شبیه­سازی بحرانها و انجام مانورهای مرتبط با آنها جهت آمادگی مبارزه با بحران

9- تهیه چک لیستهای جامع و دقیق و منطبق بر استانداردهای جهانی  برای فازهای 4 گانه بحران

10- سازماندهی نیروی انسانی و امکانات بصورت چند لایه ای و شناور برای سناریوهای مختلف مدیریت بحران

11- تهیه نقشه ها و عکسهای دقیق مکانی و بروز رسانی مستمر آنها در کلیه نقاط شهری و روستایی کشور

12- تدوین طرح جامع مدیریت بحران کشور و بروز رسانی سالانه آن

13- تهیه و تدوین پیش نویس پیامهای مهم مدیرت بحران و چارچوبهای اطلاع رسانی آنها در وب سایتها و رسانه های از قبل تهیه شده و اقدام اتوماتیک آن در زمانها یخص مراحل مدیریت بحران

14- راه اندازی یک پایگاه اطلاع رسانی متمرکز , بهنگام و جامع جهت اطلاع رسانی و مدیریت بحران با سطوح دسترسی های مختلف به عنوان درگاه یا پرتال مدیریت بحران

 منابع و مآخذ:

1-پارسائیان، علی (مترجم) مدیریت بحران (در بخشهای خصوصی و دولتی) انتشارات ترمه؛ 1383

2- طوسی، محمدرضا، مدیریت بحران و ایمن سازی صنایع و معادن

3- مجله اینترنتی مدیریت بحران و سوانح به آدرس: http://disasterman.blogfa.com

4- نقش اطلاعات در مدیریت بحران؛پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور با آدرس :

http://www.ngdir.ir/Geoportalinfo/psubjectinfoDatail.asp?PID=39&index=14

5-تدبیر,ماهنامه علمی و آموزشی,شماره 142,بحران و مدیریت بحران

-6W. Timothy Coombs, Crisis Management and Communications,2007, http://www.instituteforpr.org

7-محمودی,سید محمد،نقش سیستمهای اطلاعاتی در مدیریت بحران،مجله فرهنگ مدیریت,شماره 4 ،سال 1382

8- آزاده دل ,رمضانعلی و همکاران؛پیاده سازی اتاق وضعیت بحران بومی مبتنی بر چارچوب معماری سازمانی C4ISR ؛دانشگاه صنعتی مالک اشتر

9- سعیدی,علیرضا؛مدیریت بحران با استفاده از سیستم مدیریت شناور؛وب سایت موج پیشرو