پيشگيري بهتر از درمان است، جملهاي كليشهاي كه تقريبا در همه حوزههاي تخصصي كاربرد دارد، اما به نظر ميرسد با وجود تاكيدات قانوني و علمي، اين موضوع در مديريت بحران در حد همان كليشه باقي ماندهاست.
ادبيات مديران اين بخش، مملو از اهميت جايگاه پيشگيري در چرخه مديريت بحران است، چنانچه در ماده دو قانون تشكيل سازمان مديريت بحران كشور در تعريف مرحله پيشگيري آمده است: «پيشگيري: مجموعه اقداماتي است كه با هدف جلوگيري از وقوع حوادث و يا كاهش آثار زيانبار آن، سطح خطرپذيري جامعه را ارزيابي نموده و با مطالعات و اقدامات لازم سطح آن را تا حد قابل قبول كاهش ميدهد».
در سياستهاي كلي مصوب مقام معظم رهبري در زمينه مديريت بحران، بخش مهمي به عنوان سياستهاي كلي پيشگيري و كاهش خطرات ناشي از سوانح طبيعي و حوادث غيرمترقبه ذكر شده و در بندهاي مختلف، اجزاي آن مورد تاكيد قرار گرفته است.
در اين بندها توجه به موضوعاتي چون آموزش، فرهنگ ايمني آمادهسازي مسئولان و مردم، مديريت جامع اطلاعات، بيمه و افزايش ضريب ايمني در ساختوسازها از طرق مختلف علمي مورد بحث و تاكيد قرار گرفته است.
اخيرا رئيس سازمان مديريت بحران كشور نيز موضوع پيشبيني و پيشگيري را، به عنوان اصل اولويت دار حوزه كاري مديريت بحران قلمداد كرده و بر آن تاكيد كرده است.
اسماعيل نجار در جمع كاركنان مديريت بحران كشور به مناسب آغاز سال جديد تاكيد كرد: پيش بيني و پيشگيري اولويت سازمان مديريت بحران كشور است كه اين مهم در سايه آموزش علمي محقق مي شود.
اين حرف را پيش از اين از مديران ديگر اين سازمان شنيدهايم اما اكنون تكرار آن به طور صريح و شفاف از مدير جديد سازمان با توجه به سوابق مديريتي وي شايد بيشتر اميداركنندهتر باشد.
قانون و توصيهها آنقدر روشن، علمي و عقلاني است كه نياز به اثبات اهميت و ضرورت آن نيست، اما به نظر ميرسد، همين موضوعات بديهي طي اين چند سال در حوزه مديريت بحران مورد توجه چنداني قرار نگرفته است.
پيشگيري سرمايهگذاري است
وقتي شما ميخواهيد ثابت كنيد كه به چه ميزان پيشگيري در اين بخش مدنظر قرار گرفته است، جدا از شعارهاي معمول، ميبايست در موضوع اعتبارات و هزينههايي اين بخش در كشور توجه ويژهاي داشته باشيد، چرا كه پيشگيري سرمايهگذاري است.
اين موضوع بر هيچ كسي پوشيده نيست كه فرآيند مديريت بحران در كشور ما بيشتر در برگيرنده توجه و اختصاص اعتبارات پس از حوادث است و هزينههاي آن نيز بيشتر صرف چرخه سوم و چهارم مديريت بحران ميشود.
مدير كل مديريت بحران استان گلستان كه اخيرا با استقرار دولت يازدهم در استان مشغول به فعاليت شده است، در گفتوگويي خبري، با اشاره به اهميت جايگاه پيشگيري در مراحل چهارگانه مديريت بحران گفت: احساس ميكنم بهترين راهكار عملي براي اثبات توجه به حوزه پيشگيري در مديريت بحران، اجراي درست و كامل قانون بر مبناي سياستهاي كلي مقام معظم رهبري است.
صادقعلي مقدم تصريح كرد: توجه به موضوع پيشگيري در ادبيات مقامات عالي كشور هميشه رخنمايي كرده است، چنانچه حتي مقام معظم رهبري در سال جديد موضوعات اقتصاد و فرهنگ را توام با يكديگر مطرح ساخته است.
تاكيد بر تهيه طرح جامع آمادگي و پيشگيري منطبق با اقليم و ساختگاه استاني
وي ادامه داد: موضوع فرهنگ، همان آموزش است و همه انگارههايي است كه براي فرهنگسازي يك جامعه مورد نياز است و چه موضوعي مهمتر از مديريت بحران كه با جان و مال يك جامعه سرو كار دارد.
مقدم با تاكيد بر توجه عملي به موضوع پيشگيري در مديريت بحران خاطرنشان كرد: بخش مهمي از اين توجه در قالب اعتبارات و تسهيلاتي است كه ميتواند در موضوع پيشبيني و پيشگيري به استانها اختصاص يابد.
وي يادآور شد: اعتقاد دارم اين اعتبارات بايد در قالب طرح جامع پيشبيني و پيشگيري به استانها ابلاغ شود، طرحي كه بايد در قالب موضوعات فرهنگي، آموزشي و عمراني منطبق با اقليم جغرافيايي و شرايط ساختگاهي هر استان تدوين شود.
دبير شوراي هماهنگي مديريت بحران استان گلستان متذكر شد: نبايد از اين موضوع غافل شد كه پرداختن به موضوع پيشگيري تنها به عهده سازمان مديريت بحران نيست، بلكه همه دستگاههاي اجرايي متولي نيز در راستاي قانون بايد آن را به شكل ويژه مد نظر قرار دهند و توجه ويژه سازمان مديريت بحران به اين بخش، وظايف آنان را ساقط نميكند.
مقدم با اشاره به تاكيد اخير رئيس سازمان مديريت بحران كشور به موضوع پيشگيري اذعان داشت: اظهارات اخير ايشان، مبين نگاه جامع به موضوع مديريت بحران است و البته انتظار ميرود با توجه به سوابق اجرايي و سياستهاي دولت تدبير و اميد اين نگاه به شكل عملي بروز يابد.
وي اضافه كرد: چرخههاي مديريت بحران اعم از پيشبيني و پيشگيري، آمادگي، مقابله، بازسازي و بازتواني، همچون زنجيرهاي، مكمل يكديگر هستند اما سرمايهگذاري در چرخه اول و دوم ضمن كاستن از هزينههاي سنگين ديگر چرخهها، تاكيد بر كاركرد تاثيرگذار مديريت بحران در كشور است.
مباحث طرح شده نشان ميدهد دغدغه همه مسئولان كشوري و استاني توجه به اجراي درست قانون به ويژه در حوزه پيش بيني و پيشگيري است، مهمي كه نيازمند عزم جهادي نه تنها سازمان مديريت بحران بلكه همه دستگاههاي اجرايي كشوري و استاني است.
انتظار ميرود، مديريت بحران كشور نيز با توجه به اين نياز، برنامه جامعي را بر اساس نياز استانها در حوزه آمادگي و پيشگيري تدوين كند تا مديران اجرايي مناطق مختلف كشور در حوزه مديريت بحران بتوانند بر اين مبنا پروژههاي فرهنگي، آموزشي و عمراني را اجرايي سازند.